انواع بیماری های شبکیه و علائم آن شامل چه مواردی می‌شود؟ انواع مختلفی از بیماری های شبکیه وجود دارد. بیماری های شبکیه می‌تواند ناشی از ژن هایی باشد که از والدین خود به ارث برده اید یا از آسیب شبکیه چشم که در طول زندگی شما رخ می‌دهد. برخی از بیماری های شبکیه شایع تر از انواع دیگر هستند. شبکیه شما لایه ای است از سلول های تخصصی که در پشت چشم شما قرار دارد. سلول های شبکیه نور را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می‌کند که مغز شما می‌تواند تفسیر کند. بیماری هایی که این لایه از سلول ها را درگیر می‌کنند، به عنوان بیماری های شبکیه شناخته می‌شوند. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره انواع بیمار های شبکیه بیان کنیم، با ما همراه باشید.
بیماری های شبکیه چیست؟
عدسی در جلوی چشم شما نوری را که از مردمک شما عبور می‌کند، متمرکز می‌کند. سپس نور به لایه های تخصصی سلول های پشت چشم شما به نام شبکیه برخورد می‌کند. سلول های شبکیه نور را به سیگنال های الکتریکی تبدیل می‌کنند که از طریق عصب بینایی به مغز شما می‌رسد. بیماری های شبکیه شرایطی هستند که شبکیه چشم شما را تحت تاثیر قرار می‌دهند. طیف گسترده ای از شرایط می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در شبکیه چشم شود، مانند:
- آسیب مستقیم به بافت شبکیه، مانند پارگی شبکیه
- عوارض بیماری های دیگر، مانند رتینوپاتی دیابتی
- بیماری هایی که از والدین به ارث برده اید، مانند بیماری استارگارد
- تغییرات دژنراتیو، مانند دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن
شایع ترین بیماری های شبکیه کدامند؟
بیماری های شبکیه چشم شامل انواع مختلفی از بیماری ها هستند که شبکیه را تحت تاثیر قرار داده و بیشتر آن ها منجر به ایجاد علائم در بینایی می‌شوند. بیماری های شبکیه چشم می‌توانند هر بخشی از شبکیه را تحت تاثیر قرار دهند و دارای علائم مختلفی باشند. اگر این بیماری ها به سرعت درمان شوند معمولا مشکلات بیمار کمتر خواهد شد در غیر این صورت آسیب های بعضا غیر قابل درمانی ممکن است ایجاد شود. انواع بیماری شبکیه چشم عبارتند از:
دژنراسیون ماکولا مرتبط با سن
دژنراسیون ماکولای وابسته به سن که 8.7٪ نابینایی در سراسر جهان را به خود اختصاص داده است. این یک بیماری پیشرونده است که با تجزیه ماکولا مشخص می‌شود. ماکولا لکه ای زرد در بخشی از شبکیه است که دید مرکزی شما را کنترل می‌کند. طبق گفته سازمان بهداشت جهانی افراد زیر بیشترین خطر ابتلا به ماکولا را دارند:
- بالای 55 سال سن دارند
- سابقه خانوادگی بیماری چشمی دارند.
- دود
تحقیقات محدود مقایسه شیوع AMD در بین گروه‌های نژادی و قومی مختلف نشان می‌دهد که در افراد سفیدپوست بین سنین ۷۵ تا ۸۴ سال در مقایسه با سایر گروه‌ها شیوع بیشتری دارد. اولین علائم قابل توجه اغلب شامل تغییرات در دید مرکزی و مشکل در خواندن است. ممکن است متوجه شوید که نمی‌توانید جزئیات دقیقی را در دید مرکزی خود ببینید، چه از نزدیک به یک جسم نگاه کنید یا از فاصله دور. همانطور که پیشرفت می‌کند، ممکن است متوجه شوید که خطوط مستقیم مواج به نظر می‌رسند. همچنین ممکن است لکه های تیره در بینایی خود داشته باشید.
رتینوپاتی دیابتی
رتینوپاتی دیابتی با آسیب به شبکیه چشم ناشی از افزایش مزمن قند خون در افراد مبتلا به دیابت مشخص می‌شود. علائم اغلب در مراحل اولیه ظاهر نمی‌شوند. هنگامی که ظاهر می‌شوند، ممکن است شامل تاری دید، شناورها و از دست دادن بینایی باشند.
پارگی شبکیه
چشم شما با ماده ژل مانندی به نام زجاجیه پر شده است. با افزایش سن، این ژل از شبکیه شما جدا می‌شود. به این فرآیند، جدا شدن زجاجیه خلفی می‌گویند. جداشدگی زجاجیه خلفی شایع ترین علت پارگی شبکیه است. پارگی شبکیه زمانی رخ می‌دهد که ژل بخشی از شبکیه را با خود بکشد. به ندرت، پارگی شبکیه می‌تواند به دلیل آسیب رخ دهد. دو مورد از رایج ترین علائم پارگی شبکیه، شروع ناگهانی شناورها یا دیدن فلاش های ناگهانی نور است.
جداشدگی شبکیه
جداشدگی شبکیه زمانی اتفاق می‌افتد که شبکیه از موقعیت طبیعی خود در پشت چشم خارج شود. خطر ابتلا به این بیماری بالاتر است اگر مبتلا به رتینوپاتی دیابتی هستید یا به شدت نزدیک بین هستید. علائم اولیه ممکن است شامل افزایش شناورها، فلاش نور، یا سایه روی میدان دید شما باشد. جداشدگی شبکیه یک اورژانس پزشکی است که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
سوراخ ماکولا
در روی بخشی از شبکیه لکه زردی وجود دارد که ماکولا نام دارد. شکاف و سوراخ در این قسمت را سوراخ ماکولا گویند. اکثر موارد هیچ علت آشکاری ندارند. این بیماری اغلب در افراد 60 تا 80 ساله و در زنان نسبت به مردان بیشترایجاد می‌شود. بر اساس مؤسسه ملی چشم، علائم اولیه می‌تواند شامل دید تار یا مواج باشد. از دست دادن بینایی مرکزی ممکن است در مراحل بعدی این بیماری رخ دهد.
رتینوبلاستوما
رتینوبلاستوما سرطانی بسیار نادر است که در سلول های نابالغ شبکیه چشم ایجاد می‌شود. تقریباً 90 درصد موارد قبل از 5 سالگی ایجاد می‌شود. حدود 40 درصد موارد تشخیص داده شده به دلیل ژن‌های ارثی ایجاد می‌شوند و بقیه به دلیل جهش‌های ژنی هستند که خود به خود ایجاد می‌شوند. در سال 2017 محققان تشخیص دادند که شایع‌ترین علائم اولیه رتینوبلاستوما برآمدگی چشم (پروپتوز) و به دنبال آن یک لکه سفید غیرطبیعی در مردمک (لکوکوریا) است.
بیماری های ارثی شبکیه چیست؟
بیماری های ارثی شبکیه توسط ژن هایی که از والدین خود دریافت می‌کنید ایجاد می‌شود. یکی از شایع ترین اختلالات ژنتیکی هستند. بیش از 270 ژن مختلف برای ایجاد بیماری های شبکیه شناخته شده است. اگر یک بیماری ارثی تنها توسط ژن یکی از والدین ایجاد شود، به عنوان یک بیماری غالب شناخته می‌شود. اگر برای ابتلا به این بیماری به ژنی از هر دو والدین نیاز دارید، به عنوان مغلوب شناخته می‌شود. این اکثریت بیماری های ارثی شبکیه مغلوب هستند.
برخی از شایع ترین بیماری های ارثی شبکیه عبارتند از:
رتینیت پیگمانتوزا (دیستروفی میله مخروطی): رتینیت پیگمانتوزا شایع ترین بیماری ارثی شبکیه است. حدوداً از هر 5000 نفر 1 نفر در سراسر جهان با از دست دادن تدریجی بینایی محیطی و به دنبال آن بینایی مرکزی مشخص می‌شوند. 60 ژن برتر با توسعه آن مرتبط بوده است.
کوروئیدرمی: کوروئیدرمی به دلیل جهش در ژن CHM ایجاد می‌شود و باعث از دست دادن پیشرونده بینایی می‌شود که معمولاً با شب کوری شروع می‌شود، در مردان بیشتر از زنان است. تقریباً از هر 50000 مرد 1 نفر مبتلا است.
بیماری استارگارد: بیماری استارگارد منجر به از دست دادن دژنراتیو بینایی مرکزی به دلیل وجود ژن غیر طبیعی ABCA4 می‌شود. تصور می‌شود که از هر 10000 نفر بر 5 نفر تأثیر می‌گذارد.
دیستروفی Rod-Cone: این بیماری با انحطاط پیشرونده سلول های شبکیه به نام میله ها و مخروط ها مشخص می‌شود. بیش از 28 ژن در توسعه آن شناسایی شده است و تخمین زده می‌شود که از هر 100000 نفر بر 9 نفر تأثیر بگذارد.
آموروز مادرزادی لبر: آموروز مادرزادی لبر اغلب باعث نابینایی در بدو تولد می‌شود. این بیماری به حداقل 27 ژن مرتبط است و تخمین زده می‌شود که در هر 100000 تا بر 9 نفر تاثیر می‌گذارد.
دیستروفی ماکولا vitelliform با جهش در ژن VMD2 یا BEST1 ایجاد می‌شود. باعث از بین رفتن تدریجی حدت بینایی مرکزی می‌شود.
علل بیماری‌های شبکیه
علل بیماری‌های شبکیه بسیار متنوع است اما اغلب ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی هستند:
- سن: شرایطی مانند AMD و سوراخ ماکولا در بزرگسالان مسن‌تر شایع‌تر است.
- ژنتیک: رتینیت پیگمنتوزا و سایر بیماری‌های ژنتیکی شبکیه در خانواده‌ها به ارث می‌رسند.
- دیابت: خطر رتینوپاتی دیابتی را افزایش می‌دهد.
- آسیب‌های چشمی: آسیب‌های چشمی می‌توانند منجر به جداشدگی شبکیه شوند.
- فشار خون و کلسترول بالا: می‌توانند به توسعه بیماری‌های عروقی شبکیه کمک کنند.
- عوامل سبک زندگی: سیگار کشیدن، رژیم غذایی ناسالم و عدم فعالیت بدنی می‌توانند شرایط خاصی از شبکیه را تشدید کنند.
علائم بیماری‌های شبکیه
تشخیص زودهنگام علائم بیماری‌های شبکیه برای جلوگیری از کاهش شدید بینایی بسیار مهم است. علائم رایج شامل:
- تاری یا اعوجاج دید: دشواری در دیدن جزئیات یا خطوط صاف که موج دار به نظر می‌رسند.
- فلوترها: اشکال کوچک و تاریک شناور در میدان دید.
- درخشش‌های نوری: درخشش‌های ناگهانی که اغلب نشان دهنده جداشدگی شبکیه هستند.
- از دست دادن بینایی: از دست دادن تدریجی یا ناگهانی دید مرکزی یا محیطی.
- مشکل در شرایط نور کم: مشکل در دیدن در شب یا در محیط‌های کم نور.
تشخیص بیماری های شبکیه چشم
این بیماری ها در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌توانند باعث کاهش بینایی و حتی نابینایی شوند. بنابراین، برای چشم پزشکان بسیار مهم است که درک کاملی از این شرایط و ابزارهای موجود برای تشخیص آنها داشته باشند. برای تشخیص بیماری های شبکیه، چشم پزشک معاینات دقیقی از چشم انجام خواهد داد و به دنبال ناهنجاری هایی مختلف در قسمت های مختلف چشم خواهد بود. آزمایش هایی که در ادامه به آن ها اشاره می‌کنیم برای تعیین محل و شدت بیماری ممکن است انجام شود:
تست شبکه آمسلر
پزشک برای تعیین وضوح بینایی مرکزی از این آزمایش استفاده خواهد کرد. برای این کار او از شما سوال خواهد کرد که آیا خطوط شبکه محو یا شکسته به نظر می‌رسند یا خیر.
تصویربرداری لایه های شبکیه (OCT)
OCT یک تکنیک غیر تهاجمی است که از امواج نوری برای ایجاد تصاویر مقطعی از شبکیه استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشکان اجازه می‌دهد تا لایه‌های مختلف شبکیه را با وضوح بالا ببینند که آن را به ابزاری ارزشمند برای تشخیص بیماری‌هایی مانند ادم ماکولا، کشش ویترو ماکولار و غشاهای اپی رتینال تبدیل می‌کند. OCT همچنین می‌تواند داده هایی را در مورد ضخامت و شکل کلی شبکیه ارائه دهد.
آنژیوگرافی فلورسین(FA)
آنژیوگرافی فلورسین یک روش تشخیصی است که شامل تزریق یک رنگ فلورسنت به جریان خون و گرفتن تصاویر متوالی هنگام گردش رنگ در رگ های خونی در شبکیه است. این تکنیک به شناسایی نواحی نشت عروقی، عدم خونرسانی و رشد غیرطبیعی عروق خونی کمک می‌کند، که ویژگی های مشخصه شرایطی مانند رتینوپاتی دیابتی و نئوواسکولاریزاسیون مشیمیه است. آنژیوگرافی فلورسین اطلاعات ارزشمندی را در مورد وضعیت خونرسانی شبکیه ارائه می‌دهد و به بهترین جراح شبکیه در تهران برای تصمیم گیری در مورد روش درمانی درست کمک می‌کند.
آنژیوگرافی سبز ایندوسیانین (ICG)
مشابه آنژیوگرافی فلورسین، آنژیوگرافی ICG شامل تزریق رنگ ایندوسیانین برای تجسم گردش خون مشیمیه است. ICG به ویژه برای ارزیابی شرایطی که بر لایه‌های عمیق‌تر شبکیه و مشیمیه تأثیر می‌گذارند، مانند کوریورتینوپاتی سروزی مرکزی، واسکولوپاتی مشیمیه پولیپوئیدال(PCV) و غشاهای نئوواسکولار مشیمیه (CNV) مفید است. آنژیوگرافی ICG با ارائه اطلاعات اضافی در مورد پرفیوژن مشیمیه و ناهنجاری هایی که به راحتی با سایر روش های تصویربرداری قابل مشاهده نیستند، مکمل آنژیوگرافی فلورسین است.
نتیجه‌گیری
بیماری‌های شبکیه می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی داشته باشند، اما تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از کاهش شدید بینایی جلوگیری کند. معاینات منظم چشم و سبک زندگی سالم در مدیریت و پیشگیری از این شرایط حیاتی هستند. اگر هر گونه علائم بیماری شبکیه را تجربه کردید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا بینایی خود را حفظ کنید.