کوررنگی یک بیماری ارثی وابسته به کروموزوم X مغلوب است که در مردان بیشتر دیده شده و معمولاً همیشه از مادر به پسر به ارث می رسد ، خانم ها دو کروموزوم X و آقایان یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y دارند .در بیماری های وابسته به کروموزوم X مغلوب در زنان باید هر دو کروموزوم X معیوب باشند تا بیماری رخ دهد ولی قابل انتقال به فرزندان است .
در مردان ، معیوب بودن تنها کروموزوم X سبب بیماری می شود . بنابراین فردی که مبتلا به کوررنگی است ، مادرش یا مبتلا به کوررنگی بوده و یا ناقل بیماری می باشد .در این اختلال کروموزومی ، سلول های مخروطی که مسئول درک رنگ در شبکیه هستند دچار اختلال بوده و به همین دلیل بیمار ، رنگ ها را به درستی تشخیص نمی دهد .در کوررنگی فرد نمی تواند رنگ های خاص و یا غلظت های متفاوت از رنگ های مختلف را تشخیص دهد .
جان دالتون ، پزشک انگلیسی در سال 1798 اولین مقاله علمی را در مورد کوررنگی منتشر کرد.وی بعد از آگاهی از کوررنگ بودن خود تحقیقات گسترده ای را در این زمینه انجام داد .تا سال های متمادی این بیماری به اسم دالتونیسم شناخته می شد. حدود 5 تا 8 درصد آقایان و 5 درصد خانم ها کوررنگ متولد می شوند.به عبارت دیگر از هر 12 مرد یک نفر و از هر 200 زن یک نفر اختلال دید رنگ دارد.در شبکیه ( بافت حساس به نور چشم ) دو نوع سلول برای درک نور وجود دارد . که عبارتند از سلول های استوانه ای و سلول های مخروطی .سلول های استوانه ای فقط سایه روشن ها را تشخیص داده و به نور های کم حساس می باشند . سلول های مخروطی رنگ ها را تشخیص داده و مسئول دید مرکزی هستند .
سه نوع سلول مخروطی برای دید رنگ ها وجود دارد . ( قرمز ، سبز ، آبی ) مغز با استفاده از ورودی این سه نوع سلول مخروطی ، رنگ ها را درک می کند .کوررنگی می تواند در اثر عدم وجود یا اختلال عملکرد یک یا چند نوع سلول مخروطی ایجاد شود . کوررنگی شدید زمانی اتفاق می افتد که هر سه نوع سلول مخروطی اختلال داشته باشند .
در کوررنگی خفیف ، هر سه نوع سلول مخروطی وجود دارند . ولی یکی از آنها عملکرد طبیعی ندارد . معمولاً کوررنگی یک اختلال خفیف محسوب می شود .ولی موارد شدید آن می تواند ناتوان کننده باشد . برخی مطالعات نشان داده اند که افراد کوررنگ به دلیل درک متفاوتی که از رنگ ها دارند قادر به تشخیص بهتر استتارات دشمن بوده و به همین دلیل در جنگ های میدانی یکی از نقاط قوت سپاه محسوب می شدند .
از نظر تکامل ، شیوع بالای کوررنگی قرمز – سبز ، به علت شانس بالاتر بقای این افراد در جنگ ها ، توجیه می شود.درجات مختلفی از کوررنگی وجود دارد . بعضی از افراد با کوررنگی خفیف می توانند رنگ ها را در نور عادی ببینند ولی در نور کم با مشکل مواجه می شوند در موارد شدیدتر فرد نمی تواند رنگ های خاص را در هر شدتی از نور تشخیص دهد . شدیدترین حالت کوررنگی که در آن همه چیز سیاه و سفید دیده می شود ، نادر است .اغلب این افراد باید به جای استفاده از سه ذخیره رنگ دانه ای کامل ( قرمز ، سبز ، سفید ) از ترکیبات ناقص این سه ذخیره رنگدانه ای استفاده کنند تا بتوانند دنیای اطراف را رنگی مشاهده کنند ( تری کروماسی غیر عادی ).در موارد نادرتر فرد مبتلا، برای دید رنگی مجبور است از دو گنجینه موجود رنگ دانه ای در شبکیه خود استفاده کند .
طبقه بندی کوررنگی
طبقه بندی این اختلال پیچیده بوده ولی شایع ترین شکل آن ضعف در تشخیص رنگ قرمز به خصوص در نزدیک طیف سبز می باشد . ( دی کروماسی )
- اکتسابی ( مانند گلوکوم ، اختلالات عصب و ماکولا )
- ارثی :
- مونوکروماسی :Monochromacyهمان کوررنگی کامل بوده و بسیار نادر است و به ندرت رخ می دهد . در این بیماری 2 یا هر 3 پیگمان سلول مخروطی غایب هستند و خود شامل مونوکروماسی سلول های استوانه ای ( همراه با دید کم و نیستا گموس و فوتوفوبیا ) و مونوکروماسی سلول های استوانه ای ( همراه با دید کم و نیستا گموس و فوتوفوبیا ) و مونوکروماسی سلول های مخروطی ( همراه با دید طبیعی ) می باشد .
- دی کروماسی:Dichromacy نقص نسبتاً شدید تر بوده که یکی از 3 مکانیسم رنگی کار نمی کنند و به سه گروه تقسیم می شود :Protanopia که فوتورسپتور قرمز به طور کامل غایب استDeuteranopiaکه فوتور سپتورهای سبز حضور ندارند .
- تری کروماسی غیر عادی : Tritanopiaکه عدم حضور پیگمان های آبی است و بسیار نادر است . درtrichromacy Anomalous حساسیت طیفی یکی از 3 پیگمان تغییر کرده است و شامل Protanomaly و Deuteranomaly ، Tritanomaly می باشد و به ترتیب حساسیت طیفی فوتورسپتورهای قرمز ، سبز و آبی زرد تغییر کرده است . کوررنگی معمولاً از بدو تولد وجود دارد ولی ممکن است اکتسابی باشد .
تغییر در دید رنگ می تواند در زمینه بیماری های جدی شبکیه و یا عصب بینایی ایجاد شود . کسی که یک تغییر مهم در ادراک رنگ را تجربه می کند باید به چشم پزشک مراجعه کند .
علائم کوررنگی
کوررنگی معمولاً با ناتوانی در افتراق رنگ هایی که در یک طیف قرار دارند تظاهر می کند به خصوص در طیف قرمز – سبز .کوررنگی می تواند خفیف یا شدید باشد . بسیاری از مردم از داشتن کوررنگی خفیف بی اطلاعند . والدین ممکن است فقط شاهد اشکال در یادگیری فرزندشان در خصوص رنگ ها باشند .به غیر از موارد شدید ، کوررنگی روی دید تاثیر نمی گذارد . ناتوانی کامل در مشاهده رنگ و یا دیدن همه چیز به صورت سیاه و سفید ، Achromatopsia نامیده می شود .این بیماری نادر معمولاً با تنبلی چشم ، نیستاگموس ( حرکت تند و غیر ارادی چشم ) حساسیت به نور و دید ضعیف همراه است .
چه کسی در معرض ابتلا به کوررنگی است ؟
آقایان بیشتر از خانم ها در خطر متولد شدن با کوررنگی خفیف هستند یک برآورد نشان داده در هر 10 مرد یک نفر مبتلا به نوعی کمبود رنگ ( کوررنگی ) است .کوررنگی در میان مردهای اروپای شمالی شایع تر است . علت شیوع بیشتر کوررنگی در آقایان حمل ژن مرتبط با درک رنگ روی کروموزوم X می باشد .( در مردان در هر سلول تنها یک کروموزوم X وجود دارد ) و اختلال آن می تواند به بیماری منجر شود .بیماری هایی مثل گلوکوم ، اضمحلال وابسته به سن ماکولا ، آلزایمر ، پارکینسون ، اعتیاد شدید به الکل ، سرطان خون و کم خونی داسی شکل ممکن است خطر ابتلا به کوررنگی اکتسابی را افزایش دهند . بعضی داروها مثلاً هیدروکسی کلروکین نیز می توانند باعث بروز کوررنگی شوند .
دلایل بروز کوررنگی
بیشتر افراد مبتلا به کوررنگی با این بیماری متولد شده اند و به این حالت کوررنگی مادر زادی گفته می شود . نقص دید رنگ مادر زادی معمولاً از مادر به پسر به ارث می رسد .این نقص به علت کمبود جزئی یا کامل گیرنده های حساس به رنگ در شبکیه ایجاد می شود . کوررنگی مادر زادی معمولاً روی هر دو چشم به صورت یکسان تاثیر می گذارد و در طول زندگی ثابت می ماند .بسیاری از مشکلات دید رنگ اکتسابی به دلیل وجود بیماری هایی از قبیل اثرات سمی داروها ، بیماری های متابولیکی و یا مشکلات عروقی شبکیه ایجاد می شوند .نقص دید رنگی ناشی از بیماری های کمتر از انواع مادر زادی شناخته شده اند . اختلالات اکتسابی دید رنگ ، اغلب بر روی هر چشم تاثیر متفاوتی می گذارند و با گذشت زمان شدت می یابند .از دست دادن بینایی رنگ می تواند ناشی از آسیب به شبکیه و یا عصب بینایی باشد .
تشخیص کوررنگی و درمان آن
چشم پزشک می تواند یک آزمایش ساده برای تشخیص کوررنگی شما انجام دهد . این آزمایش شامل نشان دادن یک مدل با چندین نقطه رنگی است . اگر شما کوررنگی نداشته باشید ، می توانید رنگ ها و اعداد را به راحتی تشخیص دهید ولی اگر شما کوررنگ باشید به سختی می توانید اشکال درون مدل را تشخیص دهید یا در بعضی موارد کاملاً در تشخیص آنها ناتوان خواهید بود .هیچ راه درمانی برای کوررنگی مادر زادی وجود ندارد . کوررنگی معمولاً باعث به وجود آمدن ناتوانی شدید نمی شود .البته لنزهای خاص و عینک هایی که به شما در تشخیص رنگ ها کمک کنند وجود دارند . انواع اکتسابی کوررنگی ممکن است با درمان بیماری زمینه ای و یا قطع داروهایی که عامل ایجاد اختلال بوده اند درمان شوند .
و درمان تمام بیماری های چشم در کلینیک هما ، مشاوره های قبل و بعد از عمل ، پاسخ گویی سریع و به موقع به سئوالات بیماران ، معاینات و ویزیتهای پس از عمل در محیطی آرام و مدرن برای کلیه بیماران داخلی و خارجی فراهم شده است. معیار اعتبار ما ، رضایتمندی شماست و آرامش شما پس از درمان ، سرمایه و افتخار ماست.