بلاگ چشم پزشکی

پتوز یا افتادگی پلک چیست و چگونه درمان می شود ؟

homaeyeclinic by بیماری های چشم, جراحی چشم, چشم پزشک in جولای 17, 2017

پتوز یا افتادگی پلک چیست و چگونه درمان می شود ؟

در این مطلب از  کلینیک چشم پزشکی هما  درباره این موضوع که پتوز یا افتادگی پلک چیست و چگونه درمان می شود ؟صحبت می کنیم لطفاباماهمراه باشید.
پتوز (ptosis) به افتادگی پلک گفته می شود .پتوز ممکن است آنقدر خفیف باشد که به سختی مورد توجه قرار گیرد و یا به حدی شدید باشد که کل مردمک را بپوشاند . افتادگی پلک یا پتوز ممکن است در بچه ها یا بالغین رخ دهد و علل متفاوتی دارد . اغلب به دنبال عملکرد ضعیف عضلات بالابرنده پلک ( غضلات تارسال فوقانی و لواتور یا بالابرنده پلک ) ، جداشدگی اتصالات اطراف و یا اختلالات عصب رسانی ایجاد می شود .

علل پتوز یا افتادگی پلک عبارتند از :

1- میوژنیک یا به دلایل اختلالات عضلات : بسیاری از موارد پتوز در این دسته قرار میگیرند که به علت استحاله یا عدم تکامل ماهیچه بالابرنده پلک ایجاد می شود . ویژگی آن عبارتند از عملکرد ضعیف ماهیچه های لواتور ، فقدان یا سطحی بودن چنین پلکی و تاخیر پلکی در نگاه کردن به پایین .
2- اپونوروتیک : بسیاری از موارد افتادگی پلک در سن بالا ، در این دسته قرار میگیرد . ویژگی های آن عبارتند از : چین پلکی بالا ، خفیف بودن افتادگی که در نگاه به پایین تشدید می شود ( هنگام مطالعه ) و عملکرد خوب عضله بالابرنده پلک . از علل آن می توان به افزایش سن ، آسیب های مکرر ناشی از مالش چشم و استفاده از لنزهای سخت و جراحی های داخل چشمی اشاره کرد .
3- عصبی : به علت از کار افتادن عصب سوم مغزی که عصب رسانی ماهیچه بالا برنده پلک را بر عهده دارد ایجاد می شود و برخی از این موارد می تواند ثانویه به مسیر های نابجایی عصب رسانی باشد .
4- مکانیکی : به علت التهاب و تورم پلک فوقانی ، که بعد از بهبود مشکل اولیه افتادگی اولیه پلک رفع می شود .

علائم و نشانه های پتوز یا افتادگی پلک 

مشخص ترین علامت پتوز ، افتادگی پلک است . بسته به شدت افتادگی پلک ، بیماران ممکن است از مشکل دید و یا وضعیت ظاهری شکایت داشته باشند . گاهی بیمار سر خود را به عقب خم می کند و چانه را بالا می گیرد تا از زیر پلک ها ببیند و یا مرتب ابروهای خود را بالا می برد تا با کمک آن پلک ها را بالاتر بکشد ، در برخی موارد ممکن است انحراف چشم و دو بینی هم از علائم همراه باشد .

پتوز در کودکی چه خطراتی دارد؟

مهمترین عارضه افتادگی پلک یا پتوز در اطفال ، آمبلیوپی  یا تنبلی چشم است . آمبلیوپی زمانی ایجاد می شود که افتادگی پلک باعث انسداد مسیر بینایی شود . به طور شایع تر پتوز خیلی شدید نیست و مردمک را نپوشانده ولی به دلیل فشار پلک روی قرنیه ، آستیگماتیسمی ایجاد می گردد که دید را کم می کند . آستیگماتیسم و تاری دید مداوم ناشی از آن می تواند باعث ایجاد آمبلیوپی در چشم مبتلا به پتوز شود . در واقع در این بیماران مهمترین عارضه افتادگی پلک ، آستیگماتیسم و خطر تنبلی چشم همراه آن می باشد .
پتوز مادر زادی در زمان تولد دیده می شود و همانگونه که ذکر شد در اثر تکامل ناقص عضله بالا برنده پلک بالا ایجاد می شود و معمولاً خود به خود بهبود نمی یابد .در موارد شدید انجام عمل جراحی برای اصلاح آن لازم است .
پتوز یا افتادگی پلک ممکن است در اثر کهولت و افزایش سن بروز کرده و گاهی نیز بر اثر ضربه ایجاد می شود . همچنین ممکن است متعاقب جراحی چشم مثلاً به دنبال جراحی کاتاراکت رخ دهد . در مواردی که پتوز متعاقب جراحی کاتاراکت پیش می آید ، صدمه به عضلات بالا برنده پلک ( عضله لواتور ) توسط فشار اسپکولوم ( وسیله ای که پلک را بالا نگه می دارد ) باعث پتوز می شود .

در بالغین ، گاهی بیماری هایی مثل تومورهای ناحیه اوربیت ( حفره استخوانی اطراف چشم ) به صورت فشار مکانیکی باعث پتوز می شوند .گاهی بیماری های سیستم اعصاب مرکزی باعث فلج عصب سوم مغزی و یا فلج اعصاب سمپاتیک شده منجر به پتوز می گردند .
بیماری های محل اتصال عصب به عضله بالا برنده پلک ( مثل بیماری های میاستنی ) می تواند عامل ایجاد پتوز باشد ، در زمینه دیابت گاهی اوقات به دلیل فلج عصب سوم مغزی ناشی از خونرسانی کم به عصب ، پتوز ایجاد می شود که در این مورد پتوز عموماً گذرا است و ظرف چند ماه برطرف می شود .

درمان پتوز مادرزادی 

موارد خفیف و متوسط پتوز ، نیازی به جراحی زود هنگام در سنین کم کودک ندارند . کودکان مبتلا به پتوز چه جراحی شوند یا نه ، باید به طور مرتب از نظر وجود عیوب انکساری ، آمبلیوپی ( تنبلی چشم ) یا اختلالات همراه معاینه شوند ، جراحی پلک شایع ترین روش درمان پتوز شدید در کودکان است .جراحی باعث بهبودی بینایی و زیبایی ظاهری می گردد .
به هنگام جراحی معمولاً عضله بالابرنده پلک با انجام روش هایی خاص تقویت شده تا باعث بالا قرار گرفتن پلک ها شود . در مواردی که عضله بالابرنده پلک بسیار ضعیف است ، توسط مواد یا بافت های واسطه ای که انواع مختلفی دارند ، پلک به عضلات پیشانی متصل شده و توسط آن بالا کشیده می شود .اینکه جراحی لازم است یا نه و اینکه جراحی ارجح است ، با توجه به عوامل مختلف توسط چشم پزشک مشخص می شود . سن کودک ، ابتلای یک طرفه یا دو طرفه ، میزان افتادگی پلک ، توانایی حرکت چشم و قدرت عضلات بالابرنده پلک از مهمترین عوامل تعیین کننده می باشند .

درمان پتوز در بالغین 

در مواردی که علت افتادگی پلک ، فلج عصب زوج سوم بوده و یا درگیری محل اتصال عصب به عضله باشد ، بهبود عامل زمینه ای و یا درمان طبی سبب بهبود پتوز می شود .جراحی در اکثر موارد پتوز بالغین ( افتادگی پلک بالغین ) لازم است . البته قبل از انجام جراحی باید مطمئن بود که عامل ایجاد کننده پتوز ، بیماری هایی چون بیماری های محل اتصال به عضله و یا بیماری های سیستم عصبی مرکزی نباشد .در این گونه موارد در صورت عدم بهبود پتوز با درمان علت زمینه ای برای شش ماه تا یکسال ، می توان جهت جراحی اقدام نمود .

خطرات جراحی پتوز یا افتادگی پلک چیست ؟

عفونت ، خونریزی و کاهش دید از عوارض نادر جراحی افتادگی پلک یا پتوز است . بعد از عمل جراحی افتادگی پلک ممکن است چشم کامل بسته نشود و هنگام خواب کمی باز بماند . این حالت معمولاً موقت است و تا بهبود کامل لازم است که از قطره ها و پمادهای مرطوب کننده استفاده شود .
با اینکه پلک با عمل جراحی پلک بالاتر می رود ولی ممکن است ظاهر پلک کاملاً طبیعی و قرنیه نشود . در مواردی ممکن است بیش از یک عمل جراحی چشم لازم باشد