برای پرداختن به این سوال که مگس پران (فلاتر) Flutter چیست بهتر است پاسخ را ابتدا با یک مثال شروع کنیم: آیا پیش آمده است که هنگام خیره شدن به یک زمینه ی سفید و یا آبی آسمانی، متوجه ذرات گرد و غباری شوید که جلوی دیدتان بالا و پایین می روند؟ در این حالت هر چه شما پلک بزنید این ذرات از مقابل دید شما نخواهند رفت.
این سایه های کوچک مزاحم را اصطلاحاً مگس پران می گویند. معمولاً با حرکت دادن چشم مگس پران هم حرکت می کند اما چون جهت حرکت آن در خلاف جهت حرکت چشم می‌باشد نمی‌توان آن را با چشم تعقیب کرد. در این مقاله در ارتباط با مگس پران چشم بیشتر صحبت خواهیم کرد پس تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
مگس پران چیست؟
در مطلب فوق اشاره کردیم که سایه های کوچک متحرک در مقابل دید را مگس پران می گویند. اما در حقیقت مگس پران سایه کدورت های موجود در مایع زجاجیه می باشند که بر روی شبکیه می افتند و به صورت یک سایه ی تیره دیده می شوند.
این کدورت ها ممکن است ناشی از چسبندگی و ضخیم شدن رشته‌های کلاژن زجاجیه، جمع شدن سلول‌های التهابی در زجاجیه و یا خونریزی در داخل چشم باشد.
زجاجیه چیست؟
زجاجیه در واقع یک مایع ژله ای مانند است که داخل چشم را پر کرده و حدودا 4 تا 5 سی سی حجم دارد. در واقع زجاجیه مایعی مانند سفیده ی تخم مرغ خام می باشد که وظیفه ی اصلی آن حفظ ساختمان کروی چشم می باشد، این مایع از پشت عدسی تا روی شبکیه را پوشانده است و سبب نگه داشتن شبکیه در جای خود نیز می شود.
زجاجیه را می توان یک شبکه ی اسفنجی متشکل از رشته های خیلی ظریف دانست که این رشته های ظریف آب و مواد محلول را در خود جای داده اند و این رشته ها سبب ژله ای شدن زجاجیه می باشند. رشته های کلاژن موجود در زجاجیه در قسمت های خارجی تر زجاجیه متراکم ترند و اتصالات نسبتا محکمی به لایه های داخلی شبکیه دارند.
علت مگس پران
این عارضه بسیار شایع می باشد و با افزایش سن شیوع می یابد به طوری که ۶۰ الی ۷۰٪ افراد بالای ۶۰ سال این عارضه را تجربه کرده اند اما علت این عارضه چیست و چرا ایجاد می شود؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که رشته های موجود در زجاجیه در افراد کودکان و افراد جوان بسیار ظریف هستند که به نوعی اصلا دیده نمی شوند اما با افزایش سن این رشته ها ضخیم تر می شوند و گاه برخی از این رشته ها بهم می چسبند که این امر سبب سایه بر روی شبکیه و ایجاد عارضه ی مگس پران می شود.
علت دیگر این عارضه این است که همان طور که در مطلب فوق اشاره شد رشته های موجود در قسمت های خارجی زجاجیه محکم تر و متراکم تر هستند از طرفی با افزایش سن در بسیاری از سالمندان این رشته های خارجی اتصال خود به شبکیه را از دست می دهند و از جای خود کنده می شوند در این صورت به داخل بخش مرکزی زجاجیه می افتند که سبب مگس پران چشم می شود. این علت شایع ترین علت ایجاد مگس پران می باشد. (PVD)
گاه وجود التهاب داخل چشم که به آن یووئیت می گویند سبب تجمع سلول های التهابی در زجاجیه می شود که می تواند باعث ایجاد مگس پران شود.
یک علت دیگر مگس پران وجود خونریزی داخل زجاجیه است؛ مثلاً در افراد مبتلا به دیابت ممکن است خونریزی خفیف چشمی ابتدا به صورت یک مگس پران دیده شود.
مگس پران در چه افرادی شایعتر است؟
- افراد بالای 60 سال
- افراد نزدیک بین
- افرادی که سابقه جراحی چشمی (بخصوص جراحی آب مروارید) دارند.
- افرادی که سابقه التهاب داخل چشمی (یووئیت) دارند.
- بیماران مبتلا به دیابت
آیا مگس پران خطرناک است؟
بسیاری از افراد مگس پران داشته اند و هیچ خطر یا مشکلی برای آن ها نداشته است. مگس پرانی که در طی سال ها تغییر خاصی نداشته باشد خطر آفرین نخواهد بود اما مگس پران جدید می تواند ناشی از مشکلات جدی چشمی باشد و باید زیر نظر پزشک معاینه شود.
گفته شد که شایع ترین علت مگس پران جدا شدن بخشی از رشته های زجاجیه از شبکیه می باشد که این مورد به خودی خود خطرناک نیست اما گاه به دنبال این جدا شدن ممکن است بخشی از شبکیه نیز جدا شود که باعث ایجاد سوراخ یا پارگی در پرده ی شبکیه می شود که می تواند باعث مشکلات بسیار جدی بینایی را به دنبال داشته باشد.
علت دقیق مگس پران توسط چشم پزشک و با انجام معاینات دقیق صورت می گیرد ، برای انجام معاینه ابتدا مردمک با استفاده از قطره های مخصوص باز می شود و سپس با استفاده از لنزها و وسایل مخصوص زجاجیه و شبکیه معاینه می شود. در صورتی که در معاینه هیچ مشکلی وجود نداشته باشد و شبکیه سالم باشد معمولاً خطری وجود ندارد و اقدام خاصی لازم نیست اما در مواردی که آسیبی به پرده شبکیه وارد شده باشد یا خونریزی یا التهاب داخل چشمی وجود داشته باشد باید درمان انجام شود.
توجه داشته باشید که گاه با یک نوبت معاینه نمی توان علت دقیق مگس پران را تشخیص داد در این حالت معمولاً لازم است معاینه در فاصله زمانی های ۲ الی ۳ هفته یک بار تکرار شود تا زمانی که مطمئن شویم علت خطرناکی وجود ندارد.
آیا مگس پران قابل درمان است
عارضه ی مگس پران معمولاً علت خطرناکی ندارد و نیازی به درمان ندارد چراکه در اکثر موارد پس از چند هفته تا چند ماه مگس پران به تدریج کوچک می شود و فرد نیز عادت می کند که آن را ندیده بگیرد اما در مواردی که مگس پران با سوراخ یا پارگی پرده شبکیه همراه باشد ممکن است نیاز به اقدامات درمانی مثل لیزر یا عمل جراحی برای جلوگیری از پارگی پرده شبکیه وجود داشته باشد.