شبکیه چشم چیست و چه لایه هایی دارد؟

شبکیه چشم چیست و چه لایه هایی دارد؟ شبکیه یا عصب بصری، بخشی از چشم است که در پشت عدسی قرار دارد. این لایه نازک و حساس، اطلاعات نوری را که توسط عدسی تشکیل می‌شوند را به اعصاب بصری انتقال می‌دهد. شبکیه شامل سلول‌های نوری مختلفی است که در فرایند تبدیل نور به سیگنال الکتریکی نقش دارند، این سیگنال‌ها سپس از طریق عصب بصری به مغز منتقل می‌شوند تا تصویر نهایی شکل گرفته و درک شود. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره شبکیه چشم بیان کنیم، با ما همراه باشید.

درباره شبکیه چشم

شبکیه یک بخش پیچیده و حیاتی از چشم انسان است که نقش مهمی در روند بینایی دارد. شبکیه یک لایه نازک است که سطح داخلی چشم را می‌پوشاند و مسئول دریافت نور و تبدیل آن به سیگنال های عصبی است و برای تشخیص بینایی به مغز ارسال می‌شود. شبکیه از چندین لایه تشکیل شده است که هر کدام عملکرد منحصر به فرد خود را دارند. سلول های گیرنده نوری بشکل میله ای و مخروطی وظیفه جذب نور و تبدیل آن به سیگنال های الکتریکی را بر عهده دارند. سپس این سیگنال ها از طریق عصب بینایی به مغز منتقل می‌شوند و در آنجا به عنوان اطلاعات بینایی تفسیر می‌شوند. ساختار شبکیه بسیار تخصصی است و مناطق مختلفی برای پردازش انواع مختلف اطلاعات بینایی اختصاص داده شده است. 

نحوه عملکرد شبکیه چشم

عملکرد شبکیه، فرآیندی پیچیده و جذاب است که به ما امکان می‌دهد دنیای اطراف خود را درک کنیم. شبکیه حاوی میلیون‌ها سلول گیرنده نوری معروف به میله و مخروط است که نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند و سپس از طریق عصب بینایی به مغز منتقل می‌شود. فرآیند بینایی زمانی آغاز می‌شود که نور وارد چشم شده و توسط عدسی بر روی شبکیه متمرکز می‌شود. سپس سلول های گیرنده نوری در شبکیه چشم با انجام یک سری تغییرات شیمیایی و الکتریکی به این نور پاسخ می‌دهند. میله ها مسئول دید در شرایط نور کم هستند و به ویژه به حرکت حساس هستند، در حالی که مخروط ها مسئول دید رنگ و جزئیات در نور روشن هستند. هنگامی که سلول‌های گیرنده نوری توسط نور فعال شدند، سیگنال‌های الکتریکی تولید می‌کنند که به سلول‌های دوقطبی منتقل می‌شوند و آنها نیز به نوبه خود سیگنال‌ها را به سلول‌های گانگلیونی منتقل می‌کنند. آکسون‌های سلول‌های گانگلیونی در دیسک بینایی همگرا می‌شوند و عصب بینایی را تشکیل می‌دهند که اطلاعات بینایی را از چشم به مغز می‌برد. اطلاعات منتقل شده توسط عصب بینایی سپس در نواحی مختلف مغز، از جمله قشر بینایی، پردازش می‌شود، جایی که تفسیر و به تجربیات غنی و دقیقی بینایی که ما درک می‌کنیم، ترجمه می‌شود. این فرآیند پیچیده به ما این امکان را می‌دهد که جهان را با تمام پیچیدگی هایش از رنگ های زنده و جزئیات پیچیده گرفته تا حرکات ظریف و تغییرات نور، ببینیم. سلول های گیرنده نوری در شبکیه چشم علاوه بر نقشی که در بینایی دارند، نقش مهمی در تنظیم ریتم شبانه روزی و تنظیم حساسیت ما به نور دارند. سلول های تخصصی در شبکیه، که به عنوان سلول های گانگلیونی ذاتی حساس به نور شبکیه (ipRGCs) شناخته می‌شوند، حاوی رنگدانه حساس به نور به نام ملانوپسین هستند که به تنظیم چرخه خواب و بیداری و سایر فرایندهای فیزیولوژیکی ما کمک می‌کند. برخی از افراد ممکن است دچار خونریزی شبکیه شوند که در صورت مشاهده ی علائم حتما باید به بهترین متخصص مراجعه کنند.

تشخیص نور و رنگ توسط شبکیه

شبکه چشم مسئول تشخیص نور و رنگ است. سلول‌های عصبی در شبکه چشم به عنوان اساس این فرآیند عمل می‌کنند. سلول‌های نوری، به ویژه سلول‌های مخروطی، مسئول تشخیص رنگ و جزئیات تصویر هستند. این سلول‌ها به نور مختلف با طول موج‌های مختلف و رنگ‌های مختلف واکنش نشان می‌دهند و این اطلاعات به مغز ارسال می‌شوند تا تصویری رنگارنگ و دقیق از محیط تشکیل شود. در عین حال، سلول‌های مخروطی و شاخصه‌های دیگر شبکه چشم نقش مهمی در تشخیص نور و روشنایی دارند، این اطلاعات همچنین به مغز منتقل می‌شوند تا ما بتوانیم محیط را در شرایط نوری مختلف تشخیص دهیم.

چه سلول‌هایی در شبکیه وجود دارند؟

شبکیه یک بافت پیچیده است که در پشت چشم قرار دارد و نقش مهمی در بینایی دارد. این شامل چندین نوع سلول است که هر کدام عملکردهای خاصی دارند که به پردازش اطلاعات بصری کمک می‌کنند. انواع سلول های اصلی در شبکیه شامل سلول های گیرنده نوری، سلول های دوقطبی، سلول های گانگلیونی و چندین نوع از نورون های داخلی است که در ادامه به معرفی آن ها پرداخته ایم:

سلول های گیرنده نوری

سلول های گیرنده نوری سلول های اولیه ای هستند که مسئول جذب نور و شروع فرآیند بینایی هستند. دو نوع اصلی سلول های گیرنده نور وجود دارد: میله ها و مخروط ها. میله ها به نور بسیار حساس هستند و مسئول دید در شرایط کم نور هستند، در حالی که مخروط ها مسئول دید رنگ و دقت بینایی در نور روشن هستند. این سلول ها حاوی رنگدانه های تخصصی هستند که به آنها اجازه می‌دهد به طول موج های مختلف نور پاسخ دهند.

سلول های دوقطبی

سلول های دوقطبی لایه دوم نورون ها در شبکیه هستند و نقش مهمی در انتقال سیگنال ها از سلول های گیرنده نوری به سلول های گانگلیونی دارند. آنها ورودی از سلول های گیرنده نوری دریافت می‌کنند و سیگنال ها را قبل از انتقال به سلول های گانگلیونی تعدیل می‌کنند. سلول های دوقطبی در چندین زیرگروه وجود دارند که هر کدام عملکرد خاصی در پردازش اطلاعات بصری دارند.

سلول های گانگلیونی

سلول های گانگلیونی سلول های عصبی خروجی نهایی شبکیه هستند که اطلاعات بینایی را از طریق عصب بینایی از چشم به مغز می‌فرستند. آنها سیگنال‌های سلول‌های دوقطبی و سایر نورون‌های داخلی را ادغام می‌کنند و این اطلاعات را برای پردازش بیشتر به مغز منتقل می‌کنند. سلول های گانگلیونی همچنین در عملکردهای بینایی مختلف مانند تشخیص حرکت، حساسیت کنتراست و درک عمق نقش دارند.

نورون های داخلی

علاوه بر این انواع سلول های اولیه، شبکیه همچنین حاوی انواع مختلفی از نورون های داخلی است که به پردازش اطلاعات کمک می‌کنند. این نورون‌ها شامل سلول‌های آماکرین، سلول‌های افقی و سلول‌های گلیال شبکیه هستند.

سلول‌های آماکرین

سلول‌های آماکرین، سیگنال‌های ارسال شده بین سلول‌های دوقطبی و سلول‌های گانگلیونی را تعدیل می‌کنند، در حالی که سلول‌های افقی سیگنال‌ها را در سلول‌های گیرنده نوری ادغام می‌کنند تا کنتراست و اطلاعات فضایی را افزایش دهند. سلول های گلیال شبکیه حمایت ساختاری می‌کنند و سلامت کلی بافت شبکیه را حفظ می‌کنند.

شبکیه چشم در اثر چه بیماری هایی آسیب می‌بیند؟

شبکیه ممکن است به دلیل بیماری‌های مختلفی آسیب ببیند. برخی از بیماری‌هایی که می‌توانند به شبکیه آسیب برسانند عبارتند از:

• ابتلا به دیابت (دیابتی رتینوپاتی) که می‌تواند به آسیب شبکیه و عروق خونی آن منجر شود.
• بیماری‌های عروقی مانند آنژیوپاتی یا ترومبوز عروق شبکیه که باعث اختلال در رساندن خون به شبکیه می‌شوند.
• بیماری‌های التهابی مانند توکسوپلاسموز، سیفیلیس یا التهاب شبکیه.
• اختلالات وراثتی مانند ماکولار دیژنراسیون، که باعث تخریب سلول‌های شبکیه و کاهش دید می‌شود.
• آسیب ناشی از ضربه یا صدمات مکرر به چشم که ممکن است باعث لیزیون‌ها یا رهایش شبکیه شود.
• آماسیون (آب مروارید): اگر آماسیون ناشی از افزایش فشار داخل چشمی به مدت طولانی نادرست درمان شود، می‌تواند به آسیب شبکه چشم و کاهش دید منجر شود.
• ماکولار دیژنراسیون: این بیماری، که معمولاً با پیری مرتبط است، باعث تخریب سلول‌های شبکه چشم در ناحیه ماکولا می‌شود و باعث کاهش توانایی دید مرکزی می‌شود.
• آسیب ناشی از صدمات یا جراحی: ضربه به چشم و پارگی شبکیه چشم یا جراحی‌های چشمی می‌توانند به آسیب و تخریب شبکه چشم و ناحیه‌های مجاور آن منجر شوند.
• بیماری‌های التهابی: التهابات شبکه چشم مانند توکسوپلاسموز یا التهاب عروق می‌توانند به آسیب شبکه چشم و کاهش دید منجر شوند.
• ترومبوز عروق شبکه چشم: بسته شدن عروق خونی که به شبکه چشم خون می‌رسانند می‌تواند باعث آسیب و تخریب شبکه چشم شود.

این فقط چند مثال از عواملی هستند که می‌توانند به آسیب شبکه چشم منجر شوند. برای تشخیص و درمان هر یک از این بیماری‌ها، مراجعه به یک پزشک چشم‌پزشکی الزامی است.

برای سلامت شبکیه چشم چه مواردی را رعایت کنیم؟

برای حفظ سلامت شبکه چشم و پیشگیری از بیماری‌ها و آسیب‌های مختلف، می‌توانید به موارد زیر توجه کنید:

مراقبت از سلامت عمومی: حفظ سلامت عمومی بدن شامل تغذیه مناسب، ورزش منظم، کنترل فشار خون، کنترل قند خون و اجتناب از سیگار کشیدن می‌تواند به حفظ سلامت شبکه چشم کمک کند.

مصرف مواد مغذی مناسب: مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C و E، روی، رتینول و بتاکاروتن می‌تواند به حفظ سلامت شبکه چشم کمک کند. میوه‌ها و سبزیجات، ماهی چرب، مغزهای خوراکی و مواد غذایی حاوی امگا 3 نیز مفید هستند.

حفاظت از چشمان در برابر نور خورشید: استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV و استفاده از کلاه یا کلاه سر برای محافظت از چشمان در برابر اشعه مضر UV خورشید مهم است.

استفاده از کامپیوتر و صفحه نمایش‌ها: استفاده معقول از کامپیوتر و صفحه‌نمایش‌ها، استفاده از نور محیطی مناسب و انجام استراحت‌های کوتاه و منظم برای چشم‌ها در طول کار با این دستگاه‌ها می‌تواند به سلامت شبکه چشم کمک کند.

بررسی دوره‌ای چشمان: از بازرسی دوره‌ای چشمان با یک چشم‌پزشک حرفه‌ای استفاده کنید، به ویژه اگر علائمی از مشکلات چشمی نشان داده شود.

اجتناب از استفاده از سیگار: سیگار کشیدن باعث افزایش خطر بروز بیماری‌های چشمی مانند ماکولار دیژنراسیون و آماسیون می‌شود، بنابراین بهتر است از استفاده از سیگار خودداری کنید.

این موارد به شما کمک می‌کنند تا سلامتی شبکه چشم خود را حفظ کرده و از بروز انواع بیماری های شبکیه جلوگیری کنید.