رتینوبلاستوما چیست؟ رتینوبلاستوما سرطانی است که در شبکیه، قسمت پشتی چشم شروع می‌شود. رتینوبلاستوما شایع ترین نوع تومور شبکیه در کودکان است که نوزادان، کودکان و حتی جنین (پیش از تولد) را هم درگیر می‌کند. مشنا شروع این سرطان پوشش حساس درون چشم است. در این مقاله قصد داریم اطلاعاتی درباره رتینوبلاستوما بیان کنیم، برای کسب اطلاعات بیشتر با ما همراه باشید.
انواع رتینوبلاستوما
به طور کلی دو شکل اصلی رتینوبلاستوما ارثی و غیر ارثی وجود دارد. یک سوم کل رتینوبلاستوم ها از طریق ژنتیکی و ارثی منتقل می‌شوند و دو دو سوم دیگر مبتلایان، غیر ارثی است و انتقال ژنتیکی به نسل بعدی وجود ندارد. رتینوبلاستوما ارثی به دلیل جهش در ژنی به نام ژن RB1 ایجاد می‌شود که مسئول کنترل رشد و تقسیم سلولی است. این جهش معمولاً از والدین به فرزندشان منتقل می‌شود. از سوی دیگر، رتینوبلاستوما غیر ارثی زمانی اتفاق می‌افتد که ژن RB1 در سلول‌های شبکیه کودک دچار جهش خود به خودی شود، بدون اینکه سابقه خانوادگی این بیماری وجود داشته باشد. ژن RB1 به طور معمول به عنوان یک سرکوب کننده تومور عمل می‌کند، به این معنی که به جلوگیری از رشد و تقسیم غیرقابل کنترل سلول ها کمک می‌کند. هنگامی که این ژن جهش یافته است، دیگر نمی‌تواند رشد سلولی را به طور موثر تنظیم کند و منجر به ایجاد رتینوبلاستوما می‌شود. در رتینوبلاستوما ارثی، کودکان یک نسخه جهش یافته از ژن RB1 را از یکی از والدین خود به ارث می‌برند و سپس جهش دوم در نسخه دیگر ژن رخ می‌دهد که منجر به ایجاد تومور در شبکیه چشم می‌شود. در رتینوبلاستوما غیر ارثی، جهش خود به خود در سلول های در حال رشد شبکیه رخ می‌دهد و منجر به تشکیل تومور می‌شود. این شکل از رتینوبلاستوما معمولاً در کودکان بدون سابقه خانوادگی این بیماری رخ می‌دهد.
علائم رتینوبلاستوما
همان طور که اشاره کردیم رتینوبلاستوما شکل نادری از سرطان چشم است که در درجه اول کودکان خردسال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در شبکیه، بافت حساس به نور در پشت چشم ایجاد می‌شود. تشخیص زودهنگام و درمان به موقع رتینوبلاستوما بسیار مهم است. علائم و نشانه های رتینوبلاستوما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
لوکوکوریا
لکوکوریا یکی از علائم اولیه شایع رتینوبلاستوما است. با درخشش سفید در مردمک چشم آسیب دیده، به ویژه هنگامی که نور به چشم تابیده می‌شود، مشخص می‌شود. این نشانه ممکن است در عکس ها یا در شرایط نوری کم قابل توجه باشد.
استرابیسم
استرابیسم زمانی رخ می‌دهد که چشم ها در هم راستا نیستند و با هم کار نمی‌کنند. در برخی موارد، رتینوبلاستوما می‌تواند باعث استرابیسم در کودکان مبتلا شود.
قرمزی یا التهاب چشم
رتینوبلاستوما ممکن است باعث شود که چشم آسیب دیده قرمز یا ملتهب به نظر برسد. این نشانه می‌تواند با سایر بیماری های رایج چشم اشتباه گرفته شود، بنابراین در صورت وجود این علامت، مهم است که بهترین جراح شبکیه در تهران مراجعه کنید.
بینایی ضعیف یا کاهش بینایی در یک چشم
کودکان مبتلا به رتینوبلاستوما ممکن است تغییراتی را در بینایی مانند کاهش حدت بینایی یا مشکل در تمرکز با یک چشم، تجربه کنند.
درد چشم
در برخی موارد رتینوبلاستوما می‌تواند باعث درد یا ناراحتی در چشم آسیب دیده شود. این علامت ممکن است در کودکان بزرگتر که قادر به بیان ناراحتی خود هستند، بیشتر قابل توجه باشد.
رتینوبلاستوما چگونه تشخیص داده می‌شود؟
رتینوبلاستوما نوع نادری از سرطان چشم است که در درجه اول کودکان خردسال را تحت تاثیر قرار داده و در شبکیه، که بافت حساس به نور در پشت چشم است، ایجاد می‌شود. تشخیص زودهنگام رتینوبلاستوما برای درمان موفقیت آمیز و حفظ بینایی بسیار مهم است. روش های مختلفی برای تشخیص رتینوبلاستوما استفاده می‌شود که شامل موارد زیر می‌باشد:
معاینه بالینی
اولین مرحله در تشخیص رتینوبلاستوما معمولاً شامل معاینه بالینی کامل توسط چشم پزشک است. در طی این معاینه، پزشک از دستگاهی به نام افتالموسکوپ استفاده می‌کند تا به داخل چشم نگاه کند و شبکیه را برای هر گونه نشانه‌ای از رشد غیرطبیعی یا تومور بررسی کند. پزشک همچنین بینایی کودک و هرگونه علائم دیگری را که ممکن است وجود داشته باشد، مانند تغییر در ظاهر مردمک یا وجود انعکاس سفید در چشم (معروف به لکوکوری) را ارزیابی می‌کند.
تست های تصویربرداری
آزمایش های تصویربرداری اغلب برای ارزیابی بیشتر وجود و میزان رتینوبلاستوما استفاده می‌شود. یکی از تست های رایج تصویربرداری که در تشخیص رتینوبلاستوما استفاده می‌شود، سونوگرافی است. اولتراسوند از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از داخل چشم استفاده می‌کند و می‌تواند به شناسایی اندازه و محل تومورها در چشم کمک کند. آزمایش تصویربرداری دیگری که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) است که می‌تواند تصاویر دقیقی از چشم و ساختارهای اطراف برای تعیین اینکه آیا سرطان به خارج از چشم گسترش یافته است یا خیر ارائه دهد.
آزمایش ژنتیک
رتینوبلاستوما می‌تواند در اثر جهش‌های ژنتیکی ایجاد شود، و ممکن است آزمایش ژنتیکی برای شناسایی هر عامل ژنتیکی زمینه‌ای که ممکن است در ایجاد سرطان نقش داشته باشد، توصیه شود. این آزمایش شامل تجزیه و تحلیل نمونه خون برای جستجوی تغییرات ژنتیکی خاص مرتبط با رتینوبلاستوما می‌باشد.
بیوپسی
در برخی موارد، بیوپسی ممکن است برای تایید تشخیص رتینوبلاستوما انجام شود. در طول بیوپسی، نمونه کوچکی از بافت تومور برداشته شده و زیر میکروسکوپ برای یافتن سلول‌های سرطانی بررسی می‌شود. با این حال، به دلیل خطر انتشار سلول‌های سرطانی در خارج از چشم، نمونه‌برداری معمولاً برای رتینوبلاستوما انجام نمی‌شود و معمولاً برای مواردی که تشخیص نامشخص است، استفاده می‌شود.
درمان رتینوبلاستوما
در مواردی که تومورها کوچک باشند، معمولا درمان موضعی برای از بین بردن تومور توصیه می‌شود. کودک برای درمان موضعی تحت بیهوشی قرار می‌گیرد. در برخی موارد ممکن است بعد از درمان به روش های موضعی، شیمی درمانی هم تجویز شود. درمان های موضعی که برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد، عبارتند از:
- سرمادرمانی (کرایو تراپی)
- گرمادرمانی (ترموتراپی)
- لیزر درمانی
در مبتلایانی که تومورها بزرگ تر هستند روش های زیر برای درمان توصیه می‌شوند:
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- عمل جراحی