بینایی انسان مستلزم هماهنگی عملکرد بین مغز و چشم است و هر گاه بعلت عدم این هماهنگی، از دید یکی از چشم ها کاسته شود تنبلی چشم یا آمبلیوپی پدید می آید. شیوع عارضه تنبلی چشم در حدود 3 درصد جامعه می باشد و غالباً در دوران کودکی بعلت تفاوت بین وضوح دید در چشم بیمار و چشم سالم، منجر به انتخاب تصویر ارسالی از چشم سالم توسط مغز می شود و مسیر ارسال پیام های عصبی و تصاویر ارسالی از چشم معیوب به مغز مسدود و در نتیجه قدرت بینایی این چشم غیر فعال می گردد.
ظاهر چشم هایی که دچار تنبلی چشم شده اند نرمال است اما عملکرد آن طبیعی نیست، چراکه مغز تصویر چشم سالم را به تصویر ارسال شده از چشم بیمار ترجیح و آن را ملاک عمل قرار می دهد.
در این عارضه دید محیطی نرمال و دید مرکزی مختل می گردد. این عارضه معمولاً در دوران کودکی حادث می شود و تشخیص به موقع آن می تواند به کاهش اثرات این بیماری در بینایی کودک کمک نماید.
عوامل تنبلی چشم چیست ؟
تنبلی چشم ناشی از انحراف چشم ( استرابیسم ) :
در صورت وجود انحراف چشمی یا لوچی ، مغز برای حذف دو بینی تصویر واصله از چشم منحرف را کنار می گذارد و از چشم سالم جهت بینایی استفاده می نماید.
در واقع حالت رقابتی ایجاد شده بین چشم سالم و معیوب منجر به حذف عملکرد چشم منحرف و در نهایت سبب کاهش بینایی هر چه بیشتر آن می شود.
تنبلی چشم انکساری ( یا نامتقارن ) :
گاهی اوقات تنبلی چشم زمانی ایجاد می شود که چشم های کودک مبتلا به عیوب انکساری ( نزدیک بینی ، دور بینی ، آستیگماتیسم ) بوده و شدت و میزان این عیوب در دو چشم متفاوت باشد که این امر باعث می شود مغز دید چشم ضعیفتر را کنار گذاشته و در حالت رقابتی ایجاد شده ، دید چشم قویتر را که دارای وضوح بهتری است انتخاب نماید ، این فعالیت به مرور زمان بینایی چشم ضعیفتر را غیر فعال می کند .
تنبلی چشم ناشی از تیره شدن بافت های روشن :
برخی اوقات هر عاملی که مانع وضوح کامل بینایی شود مانند آب مروارید ، کدورت قرنیه ، پایین افتادگی پلک باعث تفاوت تصویرهای ارسالی به مغز از سوی چشمان سالم و بیمار و در نتیجه حذف دید چشم بیمار می گردد.
علائم و نشانه های تنبلی چشم چیست ؟
- منحرف شدن چشم به سمت داخل یا خارج
- دو بینی ، تغییر دادن حالت سر یا چشم برای بهتر دیدن
- تشخیص نا درست فاصله تقریبی بین اجسام
- سر درد
- ضعف و کاهش دید در یک چشم
- عدم هماهنگی در چشم ها
- خستگی چشم
چگونه تنبلی چشم تشخیص داده می شود؟
چشم پزشک جهت سنجش بینایی کودک با استفاده از آزمون های خاصی میزان واکنش کودک در زمان بسته بودن یک چشم را اندازه گیری می کند.
اگر تنبلی چشم ناشی از انحراف چشم یا عیوب انکساری نا برابر باشد تا قبل از 9 سالگی با راندمان بالا درمان می شود.
مهم ترین عامل جهت درمان تنبلی چشم تشخیص سریع آن در دوره کودکی است.
امکان درمان این بیماری در افراد بزرگ سال با در صد موفقیت بسیار کمتری همراه است و در واقع قابلیت ترمیم سلول های عصبی بینایی مغز در مدت 9 سال ابتدای زندگی بیشتر است .
درمان تنبلی چشم
برای درمان اختلال تنبلی چشم بنا به نوع بیماری و تشخیص چشم پزشک از عینک ،روش بستن چشم سالم (جهت بکارگیری از چشم ضعیف) و یا کاستن بینایی چشم سالم به کمک تار نمودن آن از طریق قطره های چشمی (جهت فعال تر کردن چشم ضعیف)استفاده می شود و غالباً لازم است پس از بهبودی ، طی دوره های زمانی منظم تمرین های مربوطه ادامه یابد.
در کلینک چشم پزشکی هما ، پس از انجام معاینات چشمی بیماران مبتلا به تنبلی چشم در خصوص نحوه ، مراحل و چگونگی درمان به بیماران عزیز مشاوره داده می شود .