انواع جراحی عیوب انکساری (لیزیک، لازک، اپی لازک، PRK)

 به مواردی اطلاق می شوند که هدف اصلی آن ها اصلاح عیوب انکساری و بهبود دید افراد مبتلا به نزدیک بینی و دوربینی و آستیگماتیسم می باشد. انواع جراحی عیوب انکساری ( لیزیک ، لازک ، اپی لازک ، PRK ) برای رفع نیاز بیماران به عینک و یا لنزهای تماسی انجام می شود. از نظر ایمنی درمان ، اصلاح عیوب انکساری چشم با عینک کمترین و با لنزهای تماسی بیشترین خطر را به بیمار تحمیل می کند .در این میان روش های جراحی عیوب انکساری نسبتاً بی خطر بوده و دارایی نتایج بینایی می باشند .

شایع ترین جراحی های مورد استفاده برای رفع عیوب انکساری 

• Lasik
• Customized Lasik
• PRK
• Lasek
• Epi-Lasik – Femto Lasik
• Intacs
• CK
• Phakic IOL
• Clear lens extraction

با توجه به فعالتر شدن جمعیت از نظر اجتماعی و شغلی و گسترش فعالیت های فیزیکی ، هر روز افراد بیشتری جهت مشاوره برای اعمال عمل جراحی عیوب انکساری به چشم پزشکان مراجعه می کنند .بیشتر انواع جراحی های رفرکتیو از لیزر ( LASER ) برای تغییر شکل قرنیه و اصلاح عیوب انکساری استفاده می کنند . لیزر بر خلاف نور سفیدی که مجموعه ای از چندین طول موج مجزا و غیر هدفمند است ، یک نور تک رنگ ( مونو کروماتیک ) با خاصیت جهت مندی و هم آوایی است . لیزری که در چشم پزشکی برای اعمال جراحی رفرکتیور استفاده می شود ، لیزر آگسایمر می باشد که طول موج فرابنفش با انرژی بالا دارد و برای تخریب و سوزاندن میزان دقیق و محاسبه شده ای از بافت قرنیه ، از آن استفاده می شود . طول موج لیزر آگسایمر193 نانومتر است و به همین دلیل توسط قرنیه جذب می شود .

واکنش میان لیزر و بافت قرنیه ، باعث فرآیندی به نام Ablation در سطح قرنیه می شود .بسته به عیب انکساری بیمار و فاکتورهای متعدد دیگر مانند جنس و شغل ، جراح ضخامت و اشکال متفاوتی از سطح قرنیه را به کمک لیزر تراش می دهد که در نهایت منجر به از بین رفتن عیب انکساری اولیه می شود .برای تولید لیزر از گازهای مختلفی استفاده می شود که یکی از شایع ترین آنها گاز فلورین است .علی رغم کم خطر بودن این گاز در مصارف چشم پزشکی تمامی اتاق های عمل رفرکتیو مجهز به سیستم تهویه قوی می باشد .

یکی دیگر از لیزرهایی که اخیراً در چشم پزشکی ها مورد استفاده گسترده پیدا کرده است ، لیزر Femtosecond می باشد . از سال 1990 تاکنون این نوع لیزر در حال تکامل می باشد . هدف اصلی ، ایجاد نوعی لیزر با انرژی پایین و سرعت بالای پالس ( ضربه ) در محدوده مادون قرمز است که قادر به تراشیدن قرنیه با دقت میکرومتر ، بدون آسیب رساندن یه بخش های مجاور باشد .در  لیزر فمتوسکند ، مدت زمان هر پالس لیزر در محدوده Femtosecond یا 10^-12 ثانیه می باشد .امروزه با استفاده از لیزر فمتوسکند ، جراحی های رفرکتیو قابلیت تعمیم به بخش بیشتری از مبتلایان را دارد که با انواع روش های معمول امکان عمل برایشان وجود نداشت .

روش های مختلف جراحی رفرکتیو 

بسیاری از بیماران فکر می کنند که لیزر تنها روش جراحی رفرکتیو موجود است در حالیکه جراحی های مختلف دیگری نیز برای اصلاح بینایی ناشی از عیب انکساری وجود دارد .

روش های همراه با برداشتن فلپ 

در این روش ها برای رسیدن به بافت های عمقی تر ، یک لایه از سطحی از قرنیه را برش داده و بلند می کنند و بستر بافت قرنیه را با لیزر تراش می دهند بعد از خاتمه لیزر ، بافت بلند شده را بر سر جای اولیه بر می گردانند . به لایه سطحی که برش داده شده و در انتهای عمل ، سر جای اول قرار داده می شود  اصطلاحاً فلپ ( flap ) می گویند . برش فلپ ممکن است با استفاده از وسیله مکانیکی به نام میکروکراتوم صورت گیرد و یا ممکن است با استفاده از لیزر فمتوسکند صورت پذیرد که در این صورت به آن فمتولیزیک نیز می گویند .

لیزیک ( LASIK) 

روش لیزیک برای اصلاح نزدیک بینی ، دوربینی ،آستیگماتیسم کاربرد دارد . در عمل لیزیک فلپ قرنیه که از اپی تلیوم ( سطحی ترین لایه قرنیه ) و قسمتی از استروما ( لایه وسطی قرنیه ) تشکیل شده است ، به وسیله یک دستگاه به نام میکروکراتوم و یا توسط لیزر فمتوسکند آماده شده و از روی قرنیه جدا و برگردانده می شود . بستر قرنیه توسط لیزر تراشیده شده و در انتها ، فلپ به سر جای اولش برگردانده می شود .

لازک ( LASEK ) 

تفاوت عمل لازک با جراحی لیزیک در ضخامت فلپ آن می باشد ، در عمل لازک ابتدا سطحی ترین بافت قرنیه و اپی تلیوم که ضخامت 60 میکرونی دارد کنار زده می شود .برای برداشت فلپ با ضخامت بسیار پایین در روش لازک ، هم می توان از الکل و هم تکنیک های فوق پیشرفته فمتوسکند بهره برد سپس لیزر به سطح باقی مانده تابانده می شود و در پایان اپی تلیوم به جای خود برگردانده می شود . معمولاً لازک در افرادی انجام می شود که ضخامت قرنیه کمتر و یا انحنا قرنیه بیشتری دارند و کاندیدهای خوبی برای عمل لیزیک نمی باشند . معمولاً بعد از عمل لازک احساس درد و نا آرامی بیماران از روش لیزیک بیشتر است .

اپی لازک 

اپی لازک مشابه لازک است با این تفاوت که برای ایجاد فلپ اپی تلیوم با ضخامت بسیار کم ، از وسیله ای به نام اپی کراتوم استفاده می شود . هنوز برتری این روش نسب به روش های لازک معمولی ثابت نشده است و با توجه به زمان گیر بودن آن و نیاز به تجهیزات بیشتر تمایل چندانی برای استفاده از این روش بین چشم پزشکان وجود ندارد .

روش های بدون نیاز به فلپ یا PRK

در روش PRK که دوباره محبوبیت زیادی بین چشم پزشکان پیدا کرده است ، با استفاده از لیزر آگسایمر مقدار تعیین شده ای از بافت قرنیه تراشیده می شود . تراشیده شدن بافت قرنیه ، حاصل واکنش بین لیزر تابیده شده و مولوکول های هیدروژن موجود در بافت قرنیه است و تا حدود بسیار زیادی قابل پیش بینی است . بسته به مقدار و نوع عیب انکساری ، مدت زمان و شکل تابش لیزر متفاوت است و در بیش از 98 درصد موارد منجر به اصلاح عیب انکساری در محدوده 1 ± دیوپتر می شود .

prk و لازک 

معمولاً در گروه روش های جراحی رفرکتیو سطحی (Surface ablation) قرار می گیرند و تفاوت عمده ای ندارند  به جز اینکه در روش PRK اپی تلیوم قرنیه بعد از برداشته شدن مجدد استفاده نمی شود و خود تکثیر می یابد ، ولی در روش لازک لایه اپی تلیوم بلند شده مجدداً روی قرنیه برگردانده می شود . برتر بودن هر یک از دو روش اخیر نسبت به هم از نظر کمتر شدن درد و یا بهبود بینایی ، هنوز ثابت نشده است .در هر دو روش بعد از تاباندن لیزر اگسایمر ، لنز تماسی روی چشم قرار داده می شود تا احساس درد بیمار تا حدودی  کمتر شود و بافت اپی تلیوم مجدداً روی ناحیه لیزر شده را به طور کامل بپوشاند .

معمولاً روش های Surface ablation در کسانی استفاده می شود که قرنیه نازکی دارند ، افرادی که در معرض آسیب های چشمی هستند مانند ورزشکاران ، بوکسورها ، پلیس ها ، بهتر است که تحت عمل جراحی رفرکتیو بدون نیاز به فلپ ( PRK ) قرار گیرند تا احتمال آسیب به فلپ به دنبال تروما وجود نداشته باشد . برخی پزشکان نیز به دلیل فقدان عوارض فلپ به همه بیماران PRK و یا لازک را توصیه می کنند. در هفته های آینده در خصوص جراحی های عیوب انکساری بیشتر خواهیم پرداخت .